Breuken zijn breuken in de aardkorst waarbij gesteenten aan weerszijden van de scheur langs elkaar zijn geschoven.
Soms zijn de scheurtjes klein, zo dun als een haar, met nauwelijks merkbare beweging tussen de rotslagen. Maar breuken kunnen ook honderden kilometers lang zijn, zoals de San Andreas-breuk in Californië en de Anatolische breuk in Turkije, die beide zichtbaar zijn vanuit de ruimte.
Drie soorten fouten
Er zijn drie soorten breuken: strike-slip, normale en thrust (omgekeerde) breuken, aldus Nicholas van der Elst, seismoloog aan het Lamont-Doherty Earth Observatory van Columbia University in Palisades, New York. Elk type is het resultaat van verschillende krachten die op de korst drukken of eraan trekken, waardoor rotsen omhoog, omlaag of langs elkaar schuiven.
"Elk beschrijft een ander soort relatieve beweging," zei van der Elst.
Strike-slip breuken komen voor wanneer rotsen horizontaal langs elkaar schuiven, met weinig tot geen verticale beweging. Zowel de San Andreas- als de Anatolische breuk die tijdens de aardbeving van februari 2023 in Turkije scheurde, is een strike-slipbreuk.
Normale breuken creëren ruimte. Twee blokken korst trekken uit elkaar, waardoor de korst uitrekt tot een dal. De Basin and Range Provincie in Noord-Amerika en de Oost-Afrikaanse Rift Zone zijn twee bekende gebieden waar normale breuken de aardkorst uit elkaar trekken.
Omgekeerde breuken, ook wel stuwingsbreuken genoemd, schuiven een blok korst op een ander blok. Deze breuken komen vaak voor in botsingszones, waar tektonische platen bergketens omhoog duwen, zoals de Himalaya en de Rocky Mountains.
Staking-slip breuken zijn meestal verticaal, terwijl normale en omgekeerde breuken vaak een hoek maken met het aardoppervlak. De verschillende breukstijlen kunnen ook in één enkele gebeurtenis worden gecombineerd, waarbij een breuk tijdens een aardbeving zowel een verticale als een staking-slip beweging maakt;
Alle breuken houden verband met de beweging van de aardplaten. De grootste breuken markeren de grens tussen twee platen;
Van bovenaf gezien lijken dit brede zones van vervorming, met veel aan elkaar gevlochten breuken. "Plaatgrenzen groeien en veranderen altijd, dus deze breuken ontwikkelen knikken en bochten als ze langs elkaar schuiven, waardoor meer breuken ontstaan", aldus Van der Elst.
Plaatgrenzen waar de ene tektonische plaat onder de andere duikt, worden subductiezones genoemd. Subductiezones veroorzaken enkele van de krachtigste bevingen op aarde. De aardbeving in Tohoku in 2011 en de aardbeving in Banda Atjeh in 2004 voor de kust van Indonesië zijn bijvoorbeeld het gevolg van breuken in breuklijnen op subductiezones.
Individuele breuklijnen zijn meestal smaller dan hun lengte of diepte. De meeste aardbevingen vinden plaats op minder dan 80 kilometer onder het aardoppervlak. De diepste aardbevingen doen zich voor op omgekeerde breuken op ongeveer 600 km onder het oppervlak. Onder deze diepte zijn de rotsen waarschijnlijk te warm voor breuken om genoeg wrijving te genereren om aardbevingen te veroorzaken, aldus Van der Elst.
De grootste blootgelegde breuk van de aarde
Al bijna een eeuw zijn wetenschappers zich bewust van een 4,47 mijl diepe (7,2 km) oceaanafgrond — bekend als de Weber Deep — gelegen voor de kust van Oost-Indonesië in de Banda Zee. Maar tot voor kort kon men niet verklaren hoe deze zo diep kon worden.
Het Weber Deep is het diepste punt in de oceaan dat niet in een geul ligt; geulen worden gevormd tijdens de subductie van twee tektonische platen — wanneer de ene onder de andere schuift. Het Weber Deep is echter een voorgebergte, dat in wezen een depressie is die zich voor de Banda boog (gebogen keten van vulkanische eilanden) bevindt, volgens New Atlas.
Deze Banda Detachment breuk vertegenwoordigt een scheur in de oceaanbodem die meer dan 60.000 km2 groot is. In sommige gebieden was de uitbreiding zelfs zo groot dat er geen spoor van oceaankorst meer te vinden was, aldus New Atlas.
Aanvullende rapportage door Traci Pedersen, Live Science medewerker.
