Spoken zijn big business. Voor entiteiten die al dan niet bestaan, lijken ze overal te zijn, vooral tijdens Halloween.
Ze staan in boeken en in televisieshows, zoals CBS's "The Ghost Whisperer" en NBC's "Medium". Er bestaan tientallen "geestenjagers" in Noord-Amerika, kleine groepen van zelfbenoemde geestenliefhebbers die op de loer liggen bij zogenaamd spookachtige plaatsen, in de hoop een geest te zien of te fotograferen.
De beroemdste spokenjagers zijn twee loodgieters die bijverdienen als paranormale onderzoekers, te zien in de populaire realityshow van Sci-Fi Channel.
De twee hoofdonderzoekers, Jason Hawes en Grant Wilson, zijn trotse arbeiders en geen gepromoveerde wetenschappers, wat hun aantrekkingskracht als "gewone man" nog vergroot.
Top 10 van enge wezens
Waar zijn de geesten?
Hoewel je geen wetenschapper hoeft te zijn om naar geesten te zoeken, zou het tweetal (net als de meeste geestenjagers) veel baat kunnen hebben bij een beetje kritisch denken. Ze beweren sceptici te zijn, maar zijn erg goedgelovig en lijken geen verstand te hebben van wetenschappelijke methoden of echt onderzoek. (Het publiek lijkt zich niet af te vragen waarom deze "deskundige" spokenjagers altijd falen: Zelfs na twee seizoenen en meer dan tien jaar onderzoek moeten ze nog steeds bewijzen dat geesten bestaan!)
Hoewel de grootste misdaad van de meeste spookonderzoekers tijdverspilling is, maken ze zichzelf soms tot last en overtreden ze zelfs de wet.
In oktober 2005 werden drie geestenjagers in Salem, Massachusetts, gearresteerd omdat ze zich op privéterrein begaven op zoek naar geesten. Ze waren een verlaten ziekenhuis binnengegaan waarvan werd gezegd dat het er spookte. De groep was zo druk op zoek naar geesten dat ze het politiebureau aan de overkant van de straat niet opmerkten; alle drie werden gearresteerd, beboet en naar huis gestuurd. Ook op begraafplaatsen in Illinois, Connecticut en andere staten zijn geestenjagers gearresteerd.
Spookdetectoren
Bij het zoeken naar geesten zou je denken dat alleen de meest betrouwbare methoden worden gebruikt in een poging om degelijk bewijs te vinden voor zoiets mysterieus en ongrijpbaars als een geest. Maar hoe minder wetenschappelijk de methoden en apparatuur, hoe groter de kans dat een onderzoeker "bewijs" voor geesten vindt.
Spokenjagers gebruiken een verscheidenheid aan creatieve en dubieuze methoden om de aanwezigheid van hun prooi op te sporen, waaronder paragnosten. Helderzienden beweren niet alleen geesten te lokaliseren, maar ook te communiceren met de geesten, die helaas geen bruikbare of controleerbare informatie uit het hiernamaals verschaffen [zie een séance].
Vrijwel alle groepen spokenjagers beweren dat zij wetenschappelijk zijn, en de meeste doen dat ook zo voorkomen omdat zij gebruik maken van hoogtechnologische wetenschappelijke apparatuur zoals geigertellers, elektromagnetische velddetectoren, ionendetectoren en infraroodcamera's [en gevoelige microfoons]. Maar de apparatuur is slechts zo wetenschappelijk als de persoon die hem gebruikt; je kunt de meest geavanceerde thermometer ter wereld bezitten, maar als je hem als barometer gebruikt, zijn je metingen waardeloos.
Net zoals het gebruik van een rekenmachine je nog geen wiskundige maakt, maakt het gebruik van een wetenschappelijk instrument je nog geen wetenschapper.
Apparaten die niet werken
In 2003, toen ik een spookhuis onderzocht in Buffalo, New York, vroeg de eigenaar van het huis mij welke apparatuur ik van plan was te gebruiken. Hij had een blik geworpen op mijn plunjezak, die twee camera's, een bandrecorder, notitieboekjes, een meetlint, een zaklamp en een paar andere dingen bevatte. Misschien verwachtte hij een Negative Ionizer Ghost Containment rugzak zoals Bill Murray die droeg in Ghostbusters.
Een EMF-meter is een van de meest gebruikte apparaten voor geestenjagers. Ik sprak met Tom Cook van TomsGadgets.com, een Britse leverancier van "wetenschappelijke" paranormale kits voor de ondernemende (en goedgelovige) onderzoeker. Starterskits beginnen bij 105 pond (US$180) en kunnen oplopen tot 500 pond (US$850) voor een aangepaste spookjachtkit. (Negative Ionizer Ghost Containment pakketten werden niet vermeld.)
Ik vroeg Cook wat precies de wetenschappelijke reden was achter de apparatuur die hij verkocht.
"Op een spooklocatie," zei Cook, "worden vaak sterke, grillige fluctuerende EMF's aangetroffen. Het lijkt erop dat deze energievelden verband houden met de aanwezigheid van geesten. De precieze aard van dat verband is nog steeds een mysterie. Maar de afwijkende velden zijn gemakkelijk te vinden. Wanneer je er een vindt, kan er een geest aanwezig zijn.... elke onregelmatige EMF fluctuatie die je detecteert kan duiden op spookachtige activiteit."
Uiteindelijk, gaf Cook toe, "bestaat er geen apparaat dat geesten onomstotelijk kan opsporen."
Ongemakkelijke realiteit
De ongemakkelijke realiteit die spookjagers zorgvuldig vermijden en de olifant in de kleine, spookachtige kamer, is natuurlijk dat niemand ooit heeft aangetoond dat deze apparatuur daadwerkelijk geesten detecteert.
De veronderstelde verbanden tussen geesten en elektromagnetische velden, lage temperaturen, straling, vreemde fotografische beelden, enz. zijn gebaseerd op niets meer dan gissingen, onbewezen theorieën en wilde gissingen. Als een apparaat betrouwbaar de aan- of afwezigheid van geesten zou kunnen vaststellen, dan zou per definitie bewezen zijn dat geesten bestaan. Ik heb zelf een EMF-meter, maar omdat die nutteloos is voor geestenonderzoek—hij vindt geen geesten maar rode haring—gebruik ik hem in mijn lezingen en seminars als voorbeeld van pseudowetenschap. De belangrijkste instrumenten bij dit of elk ander onderzoek zijn een vragende geest en een goed begrip van wetenschappelijke principes.
De anti-wetenschappelijke onlogica van de spokenjagers is duidelijk: als een deel van een huis kouder is dan een ander deel, kan dat wijzen op een geest; als een EMF-meter een veld detecteert, kan dat ook een geest zijn; als wichelroeden elkaar kruisen, kan dat een geest zijn. Zowat elke "anomalie", alles wat iemand vreemd vindt om welke reden dan ook, van een onbestemd geluid tot een "slecht gevoel" tot een wazige foto, kan als bewijs voor geesten worden beschouwd (en is dat ook geweest).
Ik was zelfs bij een onderzoek waar een geest vermoedelijk de oorzaak was van iemands lichte hoofdpijn. Omdat de norm voor bewijs zo laag is, is het geen wonder dat geestenjagers vaak "bewijzen" (maar nooit bewijzen) van geesten vinden;
Reality check
Het hele idee van geesten komt in de problemen zodra een beetje logica wordt toegepast.
Er is zelfs geen overeenstemming over wat geesten zijn. Een gangbare bewering is dat geesten geesten zijn van doden die onrecht is aangedaan of vermoord. Laten we eens wat statistieken uit de echte wereld in die veronderstelling stoppen en kijken wat we krijgen.
Als slachtoffers van onopgeloste moorden echt voorbestemd zijn om op aarde rond te lopen en de levenden te achtervolgen, dan kunnen we verwachten dat we bijna overal geesten tegenkomen. Volgens het Bureau of Justice Statistics blijft elk jaar ongeveer een kwart van alle moorden onopgelost. (In feite worden nu minder moorden opgelost dan in het verleden; in 1976 werd 79 procent van de moorden opgehelderd, in 2002 was dat 64 procent). Er zijn ongeveer 30.000 moorden per jaar in Amerika.
Volgens de meest recente cijfers zijn dat ongeveer 11.000 onopgeloste moorden per jaar, en 110.000 in de loop van slechts tien jaar, en waarschijnlijk meer dan een miljoen in de loop van de twintigste eeuw in Amerika alleen.
Waar zijn alle geesten?
En waarom helpen ze niet om hun moordenaars voor het gerecht te brengen, met zoveel onopgeloste misdaden? Waarom hangen ze rond in enge herenhuizen in plaats van de politie te leiden naar bewijs dat hun moorden zou wreken?
Trouwens, waarom worden geesten gezien die kleding dragen? Het is één ding om te suggereren dat iemands geest een ziel heeft die na de dood gezien kan worden, maar hebben schoenen, jassen, hoeden en riemen ook een ziel? Logischerwijs zouden geesten naakt moeten verschijnen. Het feit dat ze dat niet doen, suggereert dat de ideeën van mensen over wat geesten zijn—en hoe ze eruit zien—sterk beïnvloed worden door sociale en culturele verwachtingen. (Zie voor een uitstekende bespreking hiervan het boek "Ghosts: Appearances of the Dead & Cultural Transformation.").
Als geesten bestaan, waarom zijn we er dan nog niet achter wat ze werkelijk zijn, na zoveel onderzoek?
Het bewijs voor geesten is nu niet beter dan een jaar, tien jaar of een eeuw geleden. Uiteindelijk gaat het bij spokenjacht niet om het bewijs (als dat zo was, zou de zoektocht allang zijn gestaakt). In plaats daarvan gaat het om plezier maken met vrienden, het vertellen van spookverhalen en het plezier om te doen alsof je de rand van het onbekende afzoekt. (Het gaat ook om geld verdienen met "spokenjagers" T-shirts, boeken en video's.) Spokenjagers mogen dan ronddraaien, maar ze genieten tenminste van de rit.
Benjamin Radford, van het wetenschappelijke tijdschrift Skeptical Inquirer, onderzoekt al meer dan tien jaar geesten en het paranormale; u kunt hier een van zijn spookhuisonderzoeken lezen.
Volledige dekking
- Waar Halloween echt om draait
- Top 5 spookachtige plaatsen in Amerika
- De top 10 enge wezens van Halloween
- Hoger onderwijs voedt een sterker geloof in geesten
- Vampiers een wiskundige onmogelijkheid, zegt de wetenschapper
- Candy Fears zijn louter Halloween Phantoms
- Halloween te eng voor sommige kinderen
- Op zoek naar de echte Dracula
- Pompoen tekort?
