Multiple sclerose (MS) is een ziekte die het centrale zenuwstelsel aantast: De hersenen en het ruggenmerg. Bij MS valt het immuunsysteem van het lichaam ten onrechte myeline aan, de beschermende laag rond zenuwvezels. De vernietiging van myeline leidt tot "sclerose" of de vorming van littekenweefsel. Het tast ook het vermogen van zenuwcellen aan om signalen in de vorm van elektrische impulsen door te geven.
MS is volgens het National Institute of Neurological Disorders and Stroke (opent in nieuw tabblad) (NINDS) een auto-immuunziekte. Dat betekent dat "om de een of andere reden je immuunsysteem verkeerd handelt en intolerant wordt voor zijn eigen centrale zenuwstelsel," zegt Dr. Karen Blitz-Shabbir, (opent in nieuw tabblad) een neuroloog bij NewYork-Presbyterian Medical Group Brooklyn, en de directeur van het M.S. programma in NewYork-Presbyterian Brooklyn Methodist Hospital.
Het is niet bekend wat de oorzaak is van deze aandoening, die bij patiënten een onvoorspelbaar en wisselend verloop kan hebben. Mensen met MS kunnen diverse neurologische beperkingen ondervinden die verband houden met het functioneren van de hersenen en het ruggenmerg. Dit omvat problemen met het gezichtsvermogen, spiercontrole en sensorische problemen in de ledematen, aldus het NINDS.
Volgens de National Multiple Sclerosis Society (opent in nieuw tabblad) treft MS bijna een miljoen Amerikanen — bijna tweemaal het eerder geschatte aantal. Volgens het National Center for Complementary and Integrative Health (opent in een nieuw tabblad) wordt de diagnose meestal gesteld tussen 20 en 40 jaar, en treft de ziekte vaker vrouwen dan mannen.
Wat zijn de symptomen van multiple sclerose? <
Wat zijn de symptomen van multiple sclerose? <
De symptomen van MS kunnen per patiënt verschillen, afhankelijk van welke zenuwvezels zijn aangetast.
"Symptomen ontstaan door episodes van neuro-inflammatie binnen het centrale zenuwstelsel, resulterend in centrale en perifere zenuw disfunctie," zei Dr. Deborah Lee (opent in nieuw tabblad) , een medisch schrijver voor Dr Fox Online Pharmacy in het Verenigd Koninkrijk. "De meest voorkomende symptomen zijn spierzwakte, spasticiteit en cognitieve disfunctie."
Volgens de Mayo Clinic (opent in nieuw tabblad), omvatten de symptomen ook:
- Gevoelloosheid of zwakte, die kan optreden aan één kant van het lichaam, of de benen en romp
- Het gevoel van een "elektrische schok" bij het bewegen van de nek, ook wel bekend als het teken van Lhermitte
- Gebrek aan coördinatie of wankel lopen
- Bevingen
- Wazig of dubbel zien. Ook gedeeltelijk of totaal verlies van gezichtsvermogen in één oog tegelijk, meestal met pijn tijdens oogbewegingen
- Pijn of tintelingen in verschillende delen van het lichaam
- Duizeligheid en vermoeidheid
- Onduidelijke spraak
- Problemen met darm, blaas of seksuele functie
Types van multiple sclerose .
Types van multiple sclerose .
De MS-symptomen van elke patiënt kunnen anders verlopen. Volgens het NINDS krijgen patiënten meestal te maken met een van de volgende vier ziekteverlopen:
Relapsing-Remitting: gekenmerkt door aanvallen van MS-symptomen (relapses), gevolgd door perioden zonder symptomen (remissies). De aanvallen verergeren niet na verloop van tijd. Bij ongeveer 80% van de patiënten wordt relapsing-remitting MS vastgesteld, aldus Lee. Deze aanvallen beginnen in een periode van dagen of weken, en verdwijnen geleidelijk in de loop van weken of maanden. Maar tussen de aanvallen door heeft de patiënt geen verdere neurologische achteruitgang;
Secundair-progressief: Na ongeveer 10 jaar relapsing-remitting MS kan het patroon veranderen in secundair-progressieve MS. De aanvallen verergeren geleidelijk, zonder periodes van remissie.
Primair-Progressief: Zonder terugvallen of remissies wordt dit type gekenmerkt door voortdurende en gestaag verergerende symptomen. Ongeveer 10% tot 20% van de patiënten heeft primair-progressieve MS.
Terwijl de meeste MS-patiënten een van de bovengenoemde ziekteverlopen doormaken, is fulminante MS een andere zeldzame vorm van de ziekte, die vooral kinderen en jonge volwassenen treft, aldus Cedars-Sinai (opent in nieuw tabblad) . Het lijkt op remitting-relapsing MS, maar verloopt zeer snel.
Hoe wordt multiple sclerose gediagnosticeerd? ...
Hoe wordt multiple sclerose gediagnosticeerd? ...
De diagnose MS stellen is vaak moeilijk en vereist klinisch speurwerk. "We nemen de geschiedenis van de patiënt door, we onderzoeken de patiënt en dan doen we wat testen", aldus Blitz-Shabbir. Volgens de National Multiple Sclerosis Society (opent in nieuw tabblad) kunnen symptomen of testresultaten op zichzelf niet onomstotelijk wijzen op MS.
Onderzoek naar MS omvat neurologisch onderzoek (om de zenuwfunctie, het gevoel en de reflexen te testen) en Magnetic Resonance Imagining (MRI) (opent in een nieuw tabblad).
Een MRI brengt littekens of laesies in de hersenen en het ruggenmerg in kaart. Een van de belangrijkste aspecten bij het stellen van de diagnose MS is het vaststellen of er op meer dan één plek zenuwschade aanwezig is, en of die schade op verschillende momenten is opgetreden. In 2017 publiceerde het International Panel on the Diagnosis of Multiple Sclerosis nieuwe richtlijnen — The Revised MacDonald Criteria (opent in nieuw tabblad) — over het gebruik van MRI's en hersenvochtanalyse voor een snelle diagnose van MS.
Bloedonderzoek kan worden gedaan om ziekten uit te sluiten die MS kunnen nabootsen. "Er zijn veel van zulke ziekten, maar enkele voorbeelden zijn de ziekte van Lyme, vasculitis, schildklierafwijkingen, B12-tekort en migraine," zei Blitz-Shabbir. "Vervolgens voeg je al deze stukjes samen om tot een klinische diagnose te komen."
Risicofactoren voor multiple sclerose<
Risicofactoren voor multiple sclerose<
Iedereen kan MS krijgen. Hoewel er geen oorzaak bekend is, kunnen volgens de Mayo Clinic (opent in nieuw tabblad) verschillende factoren het risico op het ontwikkelen van de ziekte verhogen. Deze omvatten:
- Geslacht. Vrouwen hebben twee tot drie keer meer kans om relapsing-remitting MS te ontwikkelen.
- Familiegeschiedenis. Als u een ouder of broer of zus met MS heeft, loopt u een groter risico om de ziekte te krijgen.
- Bepaalde infecties. Veel virale infecties zijn gekoppeld aan MS. Dit omvat het Epstein-Barr-virus, dat infectieuze mononucleosis veroorzaakt.
- Race. Blanke mensen lopen het grootste risico om MS te krijgen. In het bijzonder die van Noord-Europese afkomst. Het laagste risico lopen die van Aziatische, Afrikaanse of Indiaanse afkomst.
- Klimaat. MS komt vaker voor in landen die verder van de evenaar liggen, waaronder het zuiden van Canada, het noorden van de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, het zuidoosten van Australië en Europa. MS komt minder vaak voor in landen dichter bij de evenaar. Lagere niveaus van vitamine D en lage blootstelling aan zonlicht zijn ook risicofactoren.
- Bepaalde auto-immuunziekten. Het hebben van een schildklieraandoening, diabetes type 1 of inflammatoire darmaandoening kan iemand een iets hoger risico op het ontwikkelen van MS geven.
Voor mensen met MS zijn bepaalde levensstijlfactoren ook in verband gebracht met de afloop van de ziekte. Mensen met MS die roken hebben bijvoorbeeld meer kans om een ernstigere vorm van de ziekte te ontwikkelen dan niet-rokers, aldus Blitz-Shabbir. Bovendien "zijn er nu goede gegevens dat lichaamsbeweging een ander stuk van de puzzel is", zei ze. Patiënten die sporten lijken het beter te doen dan degenen die dat niet doen.
Hoe wordt multiple sclerose behandeld? <
Hoe wordt multiple sclerose behandeld? <
De oorzaak van MS is onbekend en er bestaat geen genezing voor de ziekte. Er zijn echter een aantal behandelingen en medicijnen beschikbaar om de symptomen en het ziekteverloop te behandelen. Verschillende door de FDA goedgekeurde geneesmiddelen kunnen het verloop van MS vertragen, het aantal terugvallen verminderen en de belangrijkste symptomen helpen beheersen. Deze omvatten:
Corticosteroïden: Deze verminderen ontstekingen die gepaard gaan met terugval en zijn volgens de Mayo Clinic (opent in nieuw tabblad) .
Interferons: Deze medicijnen vertragen de progressie van MS-symptomen, maar kunnen leiden tot leverschade;
Glatiramer: Ook bekend onder de merknaam Copaxone, kan dit IV-medicijn de aanval van het immuunsysteem op myeline belemmeren. Bijwerkingen zijn kortademigheid en blozen, volgens de Mayo Clinic.
Natalizumab: Ook bekend als Tysabri, wordt gebruikt als andere medicijnen niet werken of niet goed worden verdragen. Het belemmert potentieel schadelijke immuuncellen om van het bloed naar het centrale zenuwstelsel te migreren.
Mitoxantrone: Dit immunosuppressivum, ook bekend als Novantrone, wordt gewoonlijk alleen gebruikt bij gevorderde MS vanwege de risico's voor het hart.
Voor MS-patiënten die de bijwerkingen van injecties moeilijk kunnen verdragen, of die het gemak van een pil willen, zijn er drie orale geneesmiddelen die door de FDA zijn goedgekeurd: Tecfidera (dimethylfumaraat), Aubagio (teriflunomide) en Gilenya (fingolimod).
Andere MS-therapieën behandelen de symptomen of pakken de door de aandoening veroorzaakte beperkingen aan. Fysiotherapeuten en ergotherapeuten kunnen flexibiliteits- en krachtverhogende oefeningen demonstreren, evenals het gebruik van hulpmiddelen die patiënten helpen dagelijkse taken uit te voeren, aldus de Mayo Clinic.
Volgens het National Center for Complementary and Integrative Health (opent in nieuw tabblad) kunnen sommige complementaire gezondheidspraktijken de MS-symptomen helpen verlichten. Zo kunnen yoga en tai chi helpen bij het verbeteren van vermoeidheid en stemming. THC en cannabinoïden kunnen helpen bij spasticiteit en pijn. Medicijnen op basis van marihuana zijn momenteel niet goedgekeurd door de FDA. Canada en sommige Europese landen hebben echter Sativex goedgekeurd, een voorgeschreven mondspray voor spiercontrole.
Multiple sclerose onderzoek
Multiple sclerose onderzoek
In 2018 keurde de FDA het gebruik van ocrelizumab (opent in nieuw tabblad) goed voor de behandeling van zowel relapsing-remitting als primair-progressieve MS. In klinische studies bleek het de ziekteprogressie bij beide vormen aanzienlijk te vertragen.
Volgens de Multiple Sclerosis Trust (opens in new tab) in het Verenigd Koninkrijk wordt het elke zes maanden ingenomen als een intraveneus infuus;
Bij MS-patiënten is aangetoond dat B-cellen (een type witte bloedcel) zich ophopen in laesies of gebieden met littekens. Het geneesmiddel, dat een antilichaam is, richt zich op specifieke soorten B-cellen in het lichaam en vernietigt deze.
Een review uit 2019 in het tijdschrift Lancet (opent in nieuw tabblad) concludeert dat er meer inzicht nodig is in de rol die het ruggenmerg speelt bij multiple sclerose en aanverwante aandoeningen.
In 2021 werden in een artikel in de Lancet (opent in nieuw tabblad) wijzigingen aanbevolen in de manier waarop MRI wordt gebruikt voor de diagnose, behandeling en controle van MS. Het consortium adviseerde met name "het gebruik van MRI bij patiënten met multiple sclerose in de kindertijd, tijdens de zwangerschap en in de post-partum periode."
Extra middelen:
- Lees meer over de geschiedenis van MS van de Multiple Sclerosis Association of America.
- Vind antwoorden op veelgestelde vragen over MS van de Multiple Sclerosis Foundation.
- Lees meer over auto-immuunziekten in deze aflevering van Health Matters van PBS.
Dit artikel dient uitsluitend ter informatie en is niet bedoeld om medisch advies te geven;
