Wat zijn de gevolgen van de opwarming van de aarde?

De gevolgen van de opwarming van de aarde zijn over de hele planeet zichtbaar en voelbaar. De opwarming van de aarde, de geleidelijke opwarming van het aardoppervlak, de oceanen en de atmosfeer, wordt veroorzaakt door menselijke activiteit, voornamelijk de verbranding van fossiele brandstoffen die kooldioxide (CO2), methaan en andere broeikasgassen in de atmosfeer pompen.

De gevolgen van de opwarming van de aarde zijn nu al meetbaar en zichtbaar.

"We kunnen dit op veel plaatsen in real time waarnemen," vertelde Josef Werne, professor in de geologie en milieuwetenschappen aan de Universiteit van Pittsburgh, aan Live Science. "IJs smelt in zowel poolkappen als berggletsjers. Meren over de hele wereld, waaronder het Superior-meer, warmen snel op — in sommige gevallen sneller dan de omgeving. Dieren veranderen migratiepatronen en planten veranderen de data van activiteit," zoals bomen die hun bladeren eerder in de lente ontluiken en ze later in de herfst laten vallen.

Hier is een diepgaande blik op de voortdurende effecten van de opwarming van de aarde.

Mondiale opwarming verhoogt gemiddelde temperaturen en temperatuurextremen<

Een van de meest directe en duidelijke gevolgen van de opwarming van de aarde is de stijging van de temperaturen in de wereld. Volgens de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) is de gemiddelde mondiale temperatuur de afgelopen 100 jaar met ongeveer 1,4 graden Fahrenheit (0,8 graden Celsius) gestegen.

Sinds het begin van de metingen in 1895 was 2016 wereldwijd het warmste jaar, volgens gegevens van NOAA en NASA (opent in een nieuw tabblad). Dat jaar was de temperatuur van het aardoppervlak 1,78 graden F (0,99 graden C) warmer dan het gemiddelde over de hele 20e eeuw. Vóór 2016, was 2015 het warmste jaar in de geschiedenis, wereldwijd. En vóór 2015? Ja, 2014. In feite hebben alle 10 warmste jaren sinds 2005 plaatsgevonden, dat samen met 2013 het 10de warmste jaar ooit was, volgens NOAA’s Global Climate Report 2021 (opent in een nieuw tabblad). De top 6 van warmste jaren in de wereld (in volgorde van warmste tot niet zo warm) wordt gevormd door: 2020, 2019, 2015, 2017 en 2021.

Voor de aaneengesloten Verenigde Staten en Alaska was 2016 het op één na warmste jaar ooit en het twintigste opeenvolgende jaar dat de gemiddelde jaartemperatuur aan het aardoppervlak hoger was dan het 122-jaargemiddelde sinds het begin van de metingen, aldus NOAA. Verbrijzelde warmterecords in de VS worden steeds meer de norm: Juni 2021, bijvoorbeeld, kende de warmste temperaturen ooit gemeten voor die maand voor 15,2% van de aaneengesloten V.S. Dat is de grootste omvang van record warme temperaturen ooit gemeten in het land, volgens de National Centers for Environmental Information (opent in nieuw tabblad) .

De opwarming van de aarde leidt tot meer extreme weersomstandigheden<

Naarmate de gemiddelde temperatuur wereldwijd stijgt, veranderen de weerpatronen. Een direct gevolg van de opwarming van de aarde is extreem weer;

Deze extremen zijn er in veel verschillende smaken. Paradoxaal genoeg kan één effect van klimaatverandering in sommige gebieden koudere winters zijn dan normaal.

Veranderingen in het klimaat kunnen ervoor zorgen dat de polaire straalstroom — de grens tussen de koude lucht van de Noordpool en de warme lucht van de evenaar — naar het zuiden trekt en koude, Arctische lucht met zich meebrengt. Dit is de reden waarom sommige staten een plotse koudegolf of een kouder dan normale winter kunnen hebben, zelfs tijdens de langetermijntrend van de opwarming van de aarde, aldus Werne.

"Het klimaat is per definitie het langetermijngemiddelde van het weer, over vele jaren. Eén koud (of warm) jaar of seizoen heeft weinig te maken met het algemene klimaat. Het is wanneer die koude (of warme) jaren steeds regelmatiger worden dat we het beginnen te herkennen als een verandering in het klimaat in plaats van gewoon een abnormaal weerjaar," zei hij. De opwarming van de aarde verandert ook ander extreem weer. Volgens het Geophysical Fluid Dynamics Laboratory van NOAA (opent in nieuw tabblad) zullen orkanen in een opwarmende wereld gemiddeld heviger worden. Volgens de meeste computermodellen zal de frequentie van orkanen ongeveer gelijk blijven (of zelfs afnemen), maar de stormen die zich vormen zullen meer regen kunnen laten vallen omdat warmere lucht meer vocht vasthoudt.

"En zelfs als ze wereldwijd minder frequent worden, kunnen orkanen nog steeds vaker voorkomen in bepaalde gebieden", aldus atmosferisch wetenschapper Adam Sobel, auteur van "Storm Surge: Hurricane Sandy, Our Changing Climate, and Extreme Weather of the Past and Future (opent in nieuw tabblad) " (HarperWave, 2014). "Bovendien zijn wetenschappers ervan overtuigd dat orkanen intenser zullen worden als gevolg van de klimaatverandering." Dit komt omdat orkanen hun energie halen uit het temperatuurverschil tussen de warme tropische oceaan en de koude bovenste atmosfeer. De opwarming van de aarde vergroot dat temperatuurverschil. "Aangezien verreweg de meeste schade wordt aangericht door de meest intense orkanen — zoals de tyfoon Haiyan in de Filipijnen in 2013 — betekent dit dat orkanen in het algemeen destructiever kunnen worden," aldus Sobel, professor aan de Columbia University bij de afdelingen Aard- en Milieuwetenschappen en Toegepaste Natuurkunde en Toegepaste Wiskunde. (Orkanen worden tyfoons genoemd in het westelijk deel van de noordelijke Stille Oceaan, en cyclonen in de zuidelijke Stille en Indische Oceaan). Bovendien zullen de orkanen van de toekomst kusten treffen die nu al gevoelig zijn voor overstromingen als gevolg van de stijging van de zeespiegel door de klimaatverandering. Dit betekent dat een bepaalde storm waarschijnlijk meer schade zal aanrichten dan in een wereld zonder opwarming van de aarde.

Bliksem is een ander weerkenmerk dat wordt beïnvloed door de opwarming van de aarde. Volgens een studie uit 2014 (opent in nieuw tabblad) wordt tegen 2100 een toename van 50% verwacht van het aantal blikseminslagen in de Verenigde Staten als de temperatuur wereldwijd blijft stijgen. De onderzoekers van de studie vonden een toename van 12% in bliksemactiviteit voor elke 1,8 graad F (1 graad C) opwarming van de atmosfeer. NOAA heeft in 1996 de U.S. Climate Extremes Index (opent in nieuw tabblad) (CEI) ingesteld om extreme weersomstandigheden te volgen. Volgens de CEI is het aantal extreme weersomstandigheden die tot de meest ongewone in de geschiedenis behoren, de laatste vier decennia toegenomen. Wetenschappers verwachten dat extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven, droogtes, sneeuwstormen en regenbuien, vaker en heviger zullen voorkomen als gevolg van de opwarming van de aarde, aldus Climate Central (opent in een nieuw tabblad). Klimaatmodellen voorspellen dat door de opwarming van de aarde klimaatpatronen wereldwijd aanzienlijke veranderingen zullen ondergaan. Deze veranderingen omvatten waarschijnlijk grote verschuivingen in windpatronen, jaarlijkse neerslag en seizoensgebonden temperatuurschommelingen. Deze gevolgen verschillen per locatie en geografie. Bijvoorbeeld, volgens het U.S. Environmental Protection Agency (EPA) (opent in nieuw tabblad) is het oosten van de Verenigde Staten in de loop der tijd natter geworden, terwijl het westen – en vooral het zuidwesten – steeds droger zijn geworden. Omdat hoge niveaus van broeikasgassen waarschijnlijk vele jaren in de atmosfeer zullen blijven, zullen deze veranderingen naar verwachting enkele decennia of langer aanhouden, aldus het EPA.

Mondiale opwarming doet ijs smelten<

Een van de belangrijkste uitingen van klimaatverandering tot nu toe is smelten. Noord-Amerika, Europa en Azië hebben tussen 1960 en 2015 allemaal een trend gezien naar minder sneeuwbedekking, volgens onderzoek uit 2016, gepubliceerd in het tijdschrift Current Climate Change Reports. (opent in nieuw tabblad) Volgens het National Snow and Ice Data Center is er nu 10% minder permafrost (opent in nieuw tabblad) , of permanent bevroren grond, op het noordelijk halfrond dan begin 1900. Het ontdooien van permafrost kan aardverschuivingen en andere plotselinge instortingen van land veroorzaken. Ook kunnen lang begraven microben vrijkomen, zoals in 2016 toen een cache van begraven rendierkarkassen ontdooide en een uitbraak van miltvuur veroorzaakte. Een van de meest dramatische gevolgen van de opwarming van de aarde is de afname van het Noordpoolijs. Het zee-ijs bereikte zowel in de herfst als in de winter van 2015 en 2016 recorddiepten, wat betekent dat het ijs op het moment dat het op zijn hoogtepunt zou moeten zijn, achterbleef. Het smelten betekent dat er minder dik zee-ijs is dat meerdere jaren stand houdt. Dat betekent dat minder warmte door het glanzende oppervlak van het ijs in de atmosfeer wordt teruggekaatst en meer wordt geabsorbeerd door de relatief donkere oceaan, waardoor een terugkoppelingslus ontstaat die nog meer smelt veroorzaakt, volgens NASA's Operation IceBridge (opent in nieuw tabblad) . Ook het terugtrekken van gletsjers is een duidelijk effect van de opwarming van de aarde. Slechts 25 gletsjers groter dan 25 hectare zijn nu te vinden in Montana's Glacier National Park, waar vroeger ongeveer 150 gletsjers te vinden waren, volgens de U.S. Geological Survey. Een soortgelijke trend wordt gezien in gletsjergebieden wereldwijd. Volgens een studie uit 2016 in het tijdschrift Nature Geoscience is het 99% waarschijnlijk dat deze snelle terugtrekking te wijten is aan door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Sommige gletsjers trokken zich tot 15 keer zoveel terug als zonder de opwarming van de aarde het geval zou zijn geweest, zo stelden die onderzoekers vast.

Zeespiegel en oceaanverzuring<

In het algemeen, als ijs smelt, stijgt de zeespiegel. Volgens een rapport uit 2021 van de Wereld Meteorologische Organisatie (opent in nieuw tabblad) is het tempo van de zeespiegelstijging verdubbeld van 0,08 inch (2,1 millimeter) per jaar tussen 1993 en 2002 tot 0,17 inch (4,4 mm) per jaar tussen 2013 en 2021.

Het smelten van het poolijs op de Noordpool en de Zuidpool, in combinatie met smeltende ijskappen en gletsjers in Groenland, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Europa en Azië, zal de zeespiegel naar verwachting aanzienlijk doen stijgen. Volgens het EPA is de zeespiegel sinds 1870 wereldwijd ongeveer 8 inch gestegen, en de verwachting is dat de stijging de komende jaren sneller zal verlopen. Als de huidige trends doorzetten, zullen veel kustgebieden, waar ongeveer de helft van de wereldbevolking woont, onder water komen te staan.

Onderzoekers voorspellen dat tegen 2100 de gemiddelde zeespiegel 2,7 meter hoger zal zijn in New York City, 0,88 meter hoger in Hampton Roads, Virginia, en 1,06 meter hoger in Galveston, Texas, aldus het EPA. Volgens een IPCC-rapport (opent in een nieuw tabblad) zou, als de uitstoot van broeikasgassen ongecontroleerd blijft, de mondiale zeespiegel tegen 2100 met maar liefst 0,9 meter kunnen stijgen. Dat is een stijging ten opzichte van de geschatte 0,3 tot 0,8 meter die in het IPCC-rapport van 2007 werd voorspeld voor de toekomstige zeespiegelstijging.

Het zeeniveau is niet het enige dat verandert voor de oceanen door de opwarming van de aarde. Als de CO2-niveaus stijgen, absorberen de oceanen een deel van dat gas, waardoor de zuurgraad van het zeewater toeneemt. Werne legt het zo uit: "Als je CO2 oplost in water, krijg je koolzuur. Dit is precies hetzelfde wat er gebeurt in blikjes frisdrank. Als je de dop van een blikje Dr Pepper opent, is de pH 2 — behoorlijk zuur."

Sinds het begin van de industriële revolutie in de vroege jaren 1700 is de zuurgraad van de oceanen met ongeveer 25 procent toegenomen, aldus het EPA. "Dit is voor een groot deel een probleem in de oceanen, omdat veel zeeorganismen schelpen maken van calciumcarbonaat (denk aan koralen, oesters), en hun schelpen oplossen in een zure oplossing," aldus Werne. "Dus als wij steeds meer CO2 aan de oceaan toevoegen, wordt deze steeds zuurder, waardoor steeds meer schelpen van zeedieren oplossen. Het spreekt voor zich dat dit niet goed is voor hun gezondheid."

Als de huidige trends van oceaanverzuring doorzetten, zullen koraalriffen naar verwachting steeds zeldzamer worden in gebieden waar ze nu veel voorkomen, waaronder de meeste Amerikaanse wateren, meldt de EPA. In 2016 en 2017 werden delen van het Great Barrier Reef in Australië getroffen door verbleking, een verschijnsel waarbij koralen hun symbiotische algen uitwerpen. Bleken is een teken van stress door te warm water, onevenwichtige pH of vervuiling; koraal kan herstellen van bleken, maar opeenvolgende perioden maken herstel minder waarschijnlijk.

Planten en dieren<

De effecten van de opwarming van de aarde op de ecosystemen van de aarde zullen naar verwachting aanzienlijk en wijdverspreid zijn. Volgens een rapport van de National Academy of Sciences verplaatsen veel planten- en diersoorten hun verspreidingsgebied reeds naar het noorden of naar grotere hoogten als gevolg van de opwarming van de temperatuur.

"Ze trekken niet alleen naar het noorden, maar ook van de evenaar naar de polen. Ze volgen eenvoudigweg het bereik van comfortabele temperaturen, dat naar de polen trekt naarmate de gemiddelde temperatuur wereldwijd opwarmt," zei Werne. Uiteindelijk, zei hij, wordt dit een probleem wanneer de snelheid van de klimaatverandering (hoe snel een gebied verandert in een ruimtelijke term) sneller is dan de snelheid waarmee veel organismen kunnen migreren. Hierdoor kunnen veel dieren misschien niet concurreren in het nieuwe klimaatregime en uitsterven.

Bovendien komen trekvogels en insecten nu enkele dagen of weken eerder dan in de 20e eeuw in hun zomergebieden aan om zich te voeden en te nestelen, aldus het EPA.

Warmere temperaturen zullen ook het bereik vergroten van veel ziekteverwekkers die vroeger beperkt waren tot tropische en subtropische gebieden, waardoor planten- en diersoorten die vroeger beschermd waren tegen ziekten, zullen uitsterven.

Bovendien worden de dieren die in de poolgebieden leven met een existentiële bedreiging geconfronteerd. In het Noordpoolgebied bedreigen de afname van het zee-ijs en de veranderingen in het smelten van het ijs met name ijsafhankelijke soorten, zoals narwallen (Monodon monoceros), ijsberen (Ursus maritimus) en walrussen (Odobenus rosmarus), aldus het Wereld Natuur Fonds (WWF) (opent in een nieuw tabblad). Dieren op Antarctica staan ook voor serieuze uitdagingen — in okt. 2022 verklaarde de U.S. Fish and Wildlife Service keizerspinguïns (Aptenodytes forsteri) als bedreigd vanwege de dreiging van klimaatverandering.

Volgens een studie uit 2020, gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (opent in nieuw tabblad), dreigt 1 op de 3 planten- en diersoorten tegen 2070 uit te sterven als gevolg van de klimaatverandering.

Sociale effecten<

Zo dramatisch als de gevolgen van de klimaatverandering voor de natuur naar verwachting zullen zijn, zo verwoestend kunnen de verwachte veranderingen voor de menselijke samenleving zijn.

De landbouwsystemen zullen waarschijnlijk een verlammende klap krijgen. Hoewel het groeiseizoen in sommige gebieden zal uitbreiden, kunnen de gecombineerde effecten van droogte, zwaar weer, gebrek aan geaccumuleerde sneeuwsmelt, een groter aantal en grotere verscheidenheid aan plagen, een lager grondwaterpeil en een verlies aan landbouwgrond wereldwijd leiden tot ernstige misoogsten en veetekorten.

North Carolina State University (opent in nieuw tabblad) merkt ook op dat kooldioxide de plantengroei aantast. Hoewel CO2 de groei van planten kan verhogen, kunnen de planten minder voedzaam worden.

Dit verlies aan voedselzekerheid kan op zijn beurt een ravage veroorzaken op de internationale voedselmarkten en wereldwijd hongersnoden, voedselrellen, politieke instabiliteit en burgerlijke onrust veroorzaken, volgens een aantal analyses van uiteenlopende bronnen zoals het Amerikaanse ministerie van Defensie, het Center for American Progress en het Woodrow Wilson International Center for Scholars.

Naast minder voedzaam voedsel wordt ook een ernstig effect van de opwarming van de aarde op de volksgezondheid verwacht. De American Medical Association heeft een toename gemeld van door muggen overgebrachte ziekten zoals malaria en knokkelkoorts, evenals een toename van gevallen van chronische aandoeningen zoals astma, waarschijnlijk als een direct gevolg van de opwarming van de aarde. De uitbraak in 2016 van het Zika-virus, een door muggen overgedragen ziekte, benadrukte de gevaren van klimaatverandering. De ziekte veroorzaakt verwoestende geboorteafwijkingen bij foetussen wanneer zwangere vrouwen besmet zijn, en klimaatverandering kan hoger gelegen gebieden bewoonbaar maken voor de muggen die de ziekte verspreiden, aldus deskundigen. Langere, warmere zomers kunnen ook leiden tot de verspreiding van door teken overgebrachte ziekten.

Verder lezen over de gevolgen van de opwarming van de aarde<

Veel overheden en instanties houden online actuele informatie bij over onderzoek naar klimaatverandering en statistieken. De meest uitgebreide en diepgaande wereldwijde rapporten worden opgesteld door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), dat in 2021 zijn Sixth Assessment Report (opent in een nieuw tabblad) over de wetenschap van de klimaatverandering heeft uitgebracht.

Voor een historische blik op de effecten van klimaatverandering op aarde (en hoe de moderne opwarming daarmee te vergelijken is), lees Peter Brannen's "The Ends of the Earth: Volcanic Apocalypses, Lethal Oceans, and Our Quest to Understand Earth’s Past Mass Extinctions (opent in nieuw tabblad) " (Ecco, 2017).

Voor meer informatie over de mogelijke gevolgen van klimaatverandering in stedelijke omgevingen wordt in het vrij verkrijgbare hoofdstuk Climate Change and its Impacts in het boek "Climate Change Resilience in the Urban Environment" (IOP Publishing, 2017) ingegaan op de uitdagingen die de menselijke bevolking te wachten staan.

Tot slot, voor een psychologische verdieping over waarom al dit slechte nieuws moeilijk te verwerken is, probeer "Don't Even Think About It: Why Our Brains Are Wired to Ignore Climate Change (opent in nieuw tabblad)" (Bloomsbury USA, 2015) van klimaatactivist en communicator George Marshall.

Extra middelen<

Deze NASA-pagina (opent in een nieuw tabblad) bevat een reeks visualisaties die illustreren hoe enkele van de belangrijkste klimaatindicatoren van de aarde - zee-ijs, zeeniveau, wereldtemperatuur en kooldioxide - in de loop van de tijd veranderen.
Deze NOAA-leermodule over zeespiegelstijging (opent in een nieuw tabblad) bevat educatieve video's, achtergrondinformatie voor docenten, leerdoelen en meer.
ClimateBrief heeft (opent in nieuw tabblad) 10 van de beste video's over klimaatverandering op YouTube verzameld .

Deze NASA-pagina (opent in een nieuw tabblad) bevat een reeks visualisaties die illustreren hoe enkele van de belangrijkste klimaatindicatoren van de aarde - zee-ijs, zeeniveau, wereldtemperatuur en kooldioxide - in de loop van de tijd veranderen.
Deze NOAA-leermodule over zeespiegelstijging (opent in een nieuw tabblad) bevat educatieve video's, achtergrondinformatie voor docenten, leerdoelen en meer.
ClimateBrief heeft (opent in nieuw tabblad) 10 van de beste video's over klimaatverandering op YouTube verzameld .

Deze NASA-pagina (opent in een nieuw tabblad) bevat een reeks visualisaties die illustreren hoe enkele van de belangrijkste klimaatindicatoren van de aarde - zee-ijs, zeeniveau, wereldtemperatuur en kooldioxide - in de loop van de tijd veranderen.
Deze NOAA-leermodule over zeespiegelstijging (opent in een nieuw tabblad) bevat educatieve video's, achtergrondinformatie voor docenten, leerdoelen en meer.
ClimateBrief heeft (opent in nieuw tabblad) 10 van de beste video's over klimaatverandering op YouTube verzameld .

Deze NASA-pagina (opent in een nieuw tabblad) bevat een reeks visualisaties die illustreren hoe enkele van de belangrijkste klimaatindicatoren van de aarde - zee-ijs, zeeniveau, wereldtemperatuur en kooldioxide - in de loop van de tijd veranderen.
Deze NOAA-leermodule over zeespiegelstijging (opent in een nieuw tabblad) bevat educatieve video's, achtergrondinformatie voor docenten, leerdoelen en meer.
ClimateBrief heeft (opent in nieuw tabblad) 10 van de beste video's over klimaatverandering op YouTube verzameld .

Bibliografie<

EPA: Klimaatverandering: basisinformatie (opent in een nieuw tabblad)
NASA: wereldwijde klimaatverandering (opent in een nieuw tabblad)
NOAA: Klimaatnieuws en -gegevens (opent in een nieuw tabblad)

EPA: Klimaatverandering: basisinformatie (opent in een nieuw tabblad)
NASA: wereldwijde klimaatverandering (opent in een nieuw tabblad)
NOAA: Klimaatnieuws en -gegevens (opent in een nieuw tabblad)

EPA: Klimaatverandering: basisinformatie (opent in een nieuw tabblad)
NASA: wereldwijde klimaatverandering (opent in een nieuw tabblad)
NOAA: Klimaatnieuws en -gegevens (opent in een nieuw tabblad)

EPA: Klimaatverandering: basisinformatie (opent in een nieuw tabblad)
NASA: wereldwijde klimaatverandering (opent in een nieuw tabblad)
NOAA: Klimaatnieuws en -gegevens (opent in een nieuw tabblad)