Eğer Dünya dönmeseydi, gün doğumu ve gün batımı, gece ve gündüz olmazdı. Dünya'nın dönüş hareketini hissedemeyiz ya da günlük hayatımızı sürdürürken gezegenin dönüşünü göremeyiz. Peki dönüşünü yerden doğrulamanın yolları var mı? Ve gezegenimizin dönüşünü uzayda bir yerden izlemek mümkün mü?
Cevap, zaman dilimine ve bakış açınıza göre değişir.
Dünya, dönüşünün gerçek zamanlı olarak herhangi bir yerden görülebilmesi için çok yavaş dönmektedir. Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki bir kameradan alınan görüntülerle yapılan NASA'nın bu videosu (yeni sekmede açılır) gibi hızlandırılmış bir video haricinde Dünya'yı hareket halinde izlemek mümkün değildir çünkü her 24 saatte sadece bir tur atmaktadır. Bu dayanılmaz derecede yavaştır — gözlerimizin algılayamayacağı kadar yavaştır.
Bununla birlikte, gezegenimizin yeryüzünden hiç ayrılmadan döndüğünü kanıtlamanın hala yolları var: örneğin gökyüzündeki diğer nesnelerin konumlarını gözlemleyerek.
NASA'nın Maryland'deki Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde bilim insanı ve proje yöneticisi olan Stephen Merkowitz (yeni sekmede açılır) Live Science'a gönderdiği e-postada "Dünya'nın dönüşünü gözlemlemenin en kolay yolu gök cisimlerinin görünür hareketini izlemektir" dedi. "Bu hareket en çok gök cismi ufka yakın olduğunda ve Dünya'nın bazı kısımlarını referans olarak görebildiğinizde fark edilir."
Merkowitz, Dünya'yı hareket halinde "görmenin" en kolay yollarından birinin gün batımını izlemek olduğunu söyledi. Gök cisminin (güneş) konumu sabit bir referans noktasına (ufuk) göre değişir. Güneşin batışını izlediğinizde, Dünya üzerindeki konumunuz yavaş yavaş güneşten uzaklaşır, bu yüzden güneş ufka doğru batıyormuş gibi görünür. Bu etkiyi görmenin bir başka yolu da geceleri ay ve yıldızları gözlemlemektir — ufuk bir referans noktası olduğu sürece, hareket etmediği için. Dünya döndüğü için çok yukarıda parlayan nesneler hareket halindeymiş gibi görünecektir.
Gezegenimizin dönüşü bir Foucault sarkacı ile de gözlemlenebilir. Smithsonian Enstitüsü'ne göre (yeni sekmede açılır), fizikçi Jean Foucault bu deneyi 1851'de Paris'teki Dünya Fuarı'nda sergiledi ve gezegenimizin döndüğünü kanıtlayan ilk resmi deney oldu. Serbest duran sarkaçlar genellikle aynı yönde sallanmaya devam eder. Sadece başka bir yöndeki itme veya çekme bunu değiştirebilir; Foucualt, Dünya sarkacın altında döndüğü için sarkacının sallanırken açıları kademeli olarak değiştireceğini fark etti. Ancak Dünya'nın dönüşü o kadar yavaş ki, sarkacın salınımındaki bir değişikliğin görünür hale gelmesi yaklaşık 15 dakika sürüyor.
Ay ve gelgitler
Merkowitz'in açıklamasına göre Dünya dönüyor çünkü zaten dönmekte olan ve yerçekimi tarafından bir araya çekilen toz ve gaz kümelerinden oluştu. Gezegenimize yığıldıktan (biriktikten) sonra, hareket etmeyi asla bırakmadılar. Uzay boşluğunda hareketi yavaşlatacak bir sürtünme yoktur.
Gelgitler Dünya'nın döndüğüne dair daha fazla kanıttır. Gelgit, Ay'ın yörüngesinde Dünya'ya en yakın olduğu belirli bir konumda meydana gelir. Dünya döndükçe, bu konumu ayın yörüngesindeki en yakın noktaya doğru getirir. Ay'a daha yakın olmak, onun çekim gücüne daha yakın olmak anlamına gelir. Ay'ın yerçekimi okyanusları çeker ve geçici olarak okyanusların dışa, Ay'a doğru kabarmasını sağlayarak gelgit yaratır. Ancak bu geçici bir durumdur. Dünya döndükçe, su seviyesi yörüngedeki Ay'dan mümkün olan en uzak mesafeye veya gelgite ulaşana kadar alçalır. Bu döngü tekrarlanarak devam eder.
Merkowitz, "Gelgitlerdeki saatlik değişim çoğunlukla Dünya'nın dönüşünden kaynaklanıyor," dedi. "Belirli bir yerdeki gelgit zamanındaki günlük değişim ise Ay'ın yörüngesinden kaynaklanıyor."
Yani belki Dünya'nın dönüşünü gerçekten izleyemeyiz ama dönüşünün bazı etkilerini görebiliriz. Gelgitin yükselişini ya da güneşin batışını izlemek de kozmik bir fenomene tanıklık etmenin kolay bir yoludur.
